هفته نامه امرداد، نوروز ۱۳۸۹
تمبرهاي نوروزي پیام سرزمین ایران را در سینه دارند
«فریدون نوین فرح‌بخش» در سال 1309خورشیدی در خانواده‌ای تمبردوست زاده شد. پدرش «حسین نوین فرح‌بخش» از سال 1304خورشیدی کار خود را در زمینه‌ی خريد و فروش تمبر آغاز کرده بود. فریدون در دبستان و دبیرستان در کنار پدر با تمبرهای ایرانی و فرنگی آشنا شد. در سال 1332خورشیدی هم‌زمان با درس خواندن در دانشکده‌ی ادبیات، کار حرفه‌ای خود را در زمینه‌ی تمبر آغاز کرد.
نوین فرح‌بخش که فرنشینی «انجمن تمبرشناسان ایران» را بر دوش دارد تاکنون با کلکسیون شخصی خود در نمایشگاه‌های جهانی بسیاری شرکت کرده و توانسته بیش از هفتاد مدال طلا و دیپلم افتخار از این نمایشگاه‌ها به دست آورد. فریدون نوین فرح‌بخش در سال 1381خورشیدی از سوی وزارت دادگستری به طور رسمی با نام کارشناس رسمی دادگستری در بخش تمبر شناسانده شد. برای آگاهی از پیشینه‌ي چاپ تمبر به ویژه پيشينه چاپ تمبرهای نوروزی در ایران، در نمایشگاه تمبر استاد نوین‌فرح‌بخش در خیابان ولی‌عصر پایین‌تر از تالار رودکی با ایشان به گفت‌وگو نشستیم و از او پرسيديم.
جناب نوین فرح‌بخش پیشینه‌ی چاپ تمبر در ایران به چه زمانی بازمیگردد؟
چاپ تمبر، بهتر بگوییم آغاز انتشار تمبر در ایران به سال 1247خورشیدی بازمیگردد. در یکی از سفرهایی که ناصرالدینشاه به فرنگ داشت با پدیده‌ی تمبر و سازوکار بهره‌گيري از آن آشنا می‌شود. وی در بازگشت به ایران گروهی را به پاریس می‌فرستد تا با کارشناسان تمبر برای چاپ تمبر در ایران گفت‌وگو کنند و نگارهای برای نخستین تمبر ایران آماده کنند. این گروه در شش‌ماه به ارزیابی جنبه های گوناگون این مساله پرداخت و نشان شیر و خورشید که نشان رسمی دولت ایران بود را فراهم کرد و نمونه‌ی نخستین را برای تایید به ایران فرستاد،
اين نگاره را «ريستر» طراحي كرده بود. نگاره از سوی دولت ایران پذیرفته شد. گروه دوباره با طراح دیگری به نام «آلبرت بار» به گفت‌وگو پرداخت. «آلبرت بار» طراح تمبرهای کشور یونان و چند کشور اروپایی دیگر بود. طرح وی از سوی دولت ایران پذیرفته شد و کلیشه‌های این تمبر در پاریس ساخته شد و از سوی گروه به تهران آورده شد و نخستین تمبر ایران در تهران، در چهار قطعه 1، 2، 4 و 8 شاهی به چاپ رسید.
چاپ تمبر، بهتر بگوییم آغاز انتشار تمبر در ایران به سال 1247خورشیدی بازمیگردد. در یکی از سفرهایی که ناصرالدینشاه به فرنگ داشت با پدیده‌ی تمبر و سازوکار بهره‌گيري از آن آشنا می‌شود. وی در بازگشت به ایران گروهی را به پاریس می‌فرستد تا با کارشناسان تمبر برای چاپ تمبر در ایران گفت‌وگو کنند و نگارهای برای نخستین تمبر ایران آماده کنند. این گروه در شش‌ماه به ارزیابی جنبه های گوناگون این مساله پرداخت و نشان شیر و خورشید که نشان رسمی دولت ایران بود را فراهم کرد و نمونه‌ی نخستین را برای تایید به ایران فرستاد،
اين نگاره را «ريستر» طراحي كرده بود. نگاره از سوی دولت ایران پذیرفته شد. گروه دوباره با طراح دیگری به نام «آلبرت بار» به گفت‌وگو پرداخت. «آلبرت بار» طراح تمبرهای کشور یونان و چند کشور اروپایی دیگر بود. طرح وی از سوی دولت ایران پذیرفته شد و کلیشه‌های این تمبر در پاریس ساخته شد و از سوی گروه به تهران آورده شد و نخستین تمبر ایران در تهران، در چهار قطعه 1، 2، 4 و 8 شاهی به چاپ رسید.
پیشینه‌ی چاپ نخستین تمبر نوروزی در ایران به چه زمانی بازمیگردد؟
پیشینه‌ی چاپ نخستین تمبر به مناسبت نوروز در ایران به پانزدهم اسفندماه 1342 خورشیدی بازمیگردد. این تمبر در دو قطعه‌‌ي 10شاهی و یک ریالی به مناسبت نوروز 1343خورشیدی به چاپ رسید که نگارهای از گل بر آن چاپ شده بود.
روند چاپ تمبرهای نوروزی از آن پس هرساله دنبال شده و هنوز هم گهگاه در این سال‌ها تمبر نوروزی به چاپ رسیده است. نقش‌های گوناگونی هم در این سال‌ها برای تمبرهای نوروزی به کار رفته است، گاهی از نقش گل‌ها بهره گرفته شده و گاهی از نگاره‌ي ماهی، پرنده و گاهی هم پوشش‌‌های سنتی و بومی مردمان سرزمین ایران. در طراحی تمبرهای نوروزی همواره کوشش می‌شده تا از نگاره‌هايي سود جسته شود که با نوروز در پیوند هستند.
پیشینه‌ی چاپ نخستین تمبر به مناسبت نوروز در ایران به پانزدهم اسفندماه 1342 خورشیدی بازمیگردد. این تمبر در دو قطعه‌‌ي 10شاهی و یک ریالی به مناسبت نوروز 1343خورشیدی به چاپ رسید که نگارهای از گل بر آن چاپ شده بود.
روند چاپ تمبرهای نوروزی از آن پس هرساله دنبال شده و هنوز هم گهگاه در این سال‌ها تمبر نوروزی به چاپ رسیده است. نقش‌های گوناگونی هم در این سال‌ها برای تمبرهای نوروزی به کار رفته است، گاهی از نقش گل‌ها بهره گرفته شده و گاهی از نگاره‌ي ماهی، پرنده و گاهی هم پوشش‌‌های سنتی و بومی مردمان سرزمین ایران. در طراحی تمبرهای نوروزی همواره کوشش می‌شده تا از نگاره‌هايي سود جسته شود که با نوروز در پیوند هستند.
آیا طراحی تمبرهای نوروزی را سازمانی ویژه بر دوش دارد؟
خیر؛ تاکنون سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های گوناگونی در طرح تمبر نوروزی همکاری داشته‌اند. این نهادها، طرح‌ها و ایده‌های پیشنهادی خود را به شرکت پست می‌فرستادند و شرکت پست با بهره از این ایده‌ها، تمبر نوروزی را چاپ می‌کرد. البته گاهی هم شرکت پست با تکیه بر ایده‌های طراحان خودش اقدام به طراحی تمبر نوروزی دست زده است.
خیر؛ تاکنون سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های گوناگونی در طرح تمبر نوروزی همکاری داشته‌اند. این نهادها، طرح‌ها و ایده‌های پیشنهادی خود را به شرکت پست می‌فرستادند و شرکت پست با بهره از این ایده‌ها، تمبر نوروزی را چاپ می‌کرد. البته گاهی هم شرکت پست با تکیه بر ایده‌های طراحان خودش اقدام به طراحی تمبر نوروزی دست زده است.
آیا از سال 1342 تاکنون تمبر نوروزی همه ساله به چاپ رسیده است؟
در روزگار پهلوی دوم همه‌ساله تمبر نوروزی به چاپ می‌رسید، اما پس از دوره پهلوی این پیوستگی گسسته شد و شرکت پست یک‌سال در میان و گاهی دوسال در میان تمبر نوروزی را چاپ کرده است. تمبر نوروزی در سال‌های کنونی هم به چاپ می‌رسد اما شوربختانه زمان چاپ شدن آن چندان رعایت نمی‌شود و تمبر نوروزی به جای آن‌که در اسفندماه به چاپ برسد، با دیرکرد در فروردین‌ماه به چاپ می‌رسد. این در حالی است که تمبر نوروزی می‌بایست پیش از نوروز به چاپ برسد تا برای نامه‌نگاری‌های نوروزی بتوان از آن بهره برد.
در روزگار پهلوی دوم همه‌ساله تمبر نوروزی به چاپ می‌رسید، اما پس از دوره پهلوی این پیوستگی گسسته شد و شرکت پست یک‌سال در میان و گاهی دوسال در میان تمبر نوروزی را چاپ کرده است. تمبر نوروزی در سال‌های کنونی هم به چاپ می‌رسد اما شوربختانه زمان چاپ شدن آن چندان رعایت نمی‌شود و تمبر نوروزی به جای آن‌که در اسفندماه به چاپ برسد، با دیرکرد در فروردین‌ماه به چاپ می‌رسد. این در حالی است که تمبر نوروزی می‌بایست پیش از نوروز به چاپ برسد تا برای نامه‌نگاری‌های نوروزی بتوان از آن بهره برد.
چشم‌انداز مجموعه‌های تمبر در ایران را چگونه می‌بینید؟
مجموعه‌های تمبر، مجموعه‌های گوياي فرهنگ یک کشور هستند و شرایط سیاسی و اجتماعی یک کشور را به نمایش میگذارند. تمبرها پیام‌های مصور هر کشوری را به کشور دیگر می‌برند. به زبان ساده‌تر یک مجموعه‌ی تمبر، تاریخ مصور یک کشور است بنابراين هنگامي‌كه شما یک آلبوم تمبر را برگ می‌زنید، رویدادهایی را که در آن بازه‌‌ي زمانی مجموعه است، می‌بینید. رخدادها، کنفرانس‌ها، رفت‌وآمدهای سیاسی و فرهنگی و... همه چیز در تمبرها دیده می‌شود.
مجموعه‌های تمبر، مجموعه‌های گوياي فرهنگ یک کشور هستند و شرایط سیاسی و اجتماعی یک کشور را به نمایش میگذارند. تمبرها پیام‌های مصور هر کشوری را به کشور دیگر می‌برند. به زبان ساده‌تر یک مجموعه‌ی تمبر، تاریخ مصور یک کشور است بنابراين هنگامي‌كه شما یک آلبوم تمبر را برگ می‌زنید، رویدادهایی را که در آن بازه‌‌ي زمانی مجموعه است، می‌بینید. رخدادها، کنفرانس‌ها، رفت‌وآمدهای سیاسی و فرهنگی و... همه چیز در تمبرها دیده می‌شود.
گمان نمی‌کنید با پیشرفت فناوری رایانه و به میدان آمدن نامه‌ي الکترونیکی، شکل سنتی نامه‌نگاری و بهره بردن از تمبر، اندكي منسوخ شده باشد؟
نه این‌گونه نیست، میل به چاپ تمبر یادگاری و البته علاقه به گردآوری آن هنوز هم در سراسر جهان پابرجاست. ببینید هنگامی که نامه‌ای به فرنگ فرستاده می‌شود و به آن تمبر زده می‌شود، این تمبر با خود یک پیام فرهنگی به آن کشور می‌برد. تمبر هنوز هم نقش ارزشمندي در جابه‌جايي فرهنگ و نشان دادن تصویر یک کشور در نزد مردمان دیگر کشورها دارد.
نه این‌گونه نیست، میل به چاپ تمبر یادگاری و البته علاقه به گردآوری آن هنوز هم در سراسر جهان پابرجاست. ببینید هنگامی که نامه‌ای به فرنگ فرستاده می‌شود و به آن تمبر زده می‌شود، این تمبر با خود یک پیام فرهنگی به آن کشور می‌برد. تمبر هنوز هم نقش ارزشمندي در جابه‌جايي فرهنگ و نشان دادن تصویر یک کشور در نزد مردمان دیگر کشورها دارد.
در این یکصد و چهل سالی که از عمر صنعت چاپ تمبر در ایران می‌گذرد، آیا تمبر ایران توانسته هویت و فرهنگ ایرانی بشناساند؟
بله، از نگاه من تمبر ایرانی در این کار سربلند بوده‌است. تنها کافی است تا به تمبر منقوش به فرمان حقوق‌بشر کوروش بزرگ نگاه کنیم. این تمبر چکیده‌ی پیام سرزمین ایران را در سینه دارد و آن را با خود به سراسر جهان برده است.
بله، از نگاه من تمبر ایرانی در این کار سربلند بوده‌است. تنها کافی است تا به تمبر منقوش به فرمان حقوق‌بشر کوروش بزرگ نگاه کنیم. این تمبر چکیده‌ی پیام سرزمین ایران را در سینه دارد و آن را با خود به سراسر جهان برده است.
No comments:
Post a Comment